Một số đề xuất về bảo hiểm xã hội

Bộ LĐTB&XH đề xuất giảm số năm đóng bảo hiểm xã hội ít nhất để được hưởng lương hưu từ 20 xuống 15 năm, tiến tới 10 năm; siết chặt quy định nhận bảo hiểm xã hội một lần; bổ sung đối tượng bắt buộc tham gia bảo hiểm.

Đề xuất rút thời gian đóng BHXH còn 10 năm để hưởng lương hưu

Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) vừa gửi Chính phủ dự thảo tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi). Trong đó, Bộ LĐTB&XH đề xuất giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí.

Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định người lao động đủ tuổi nghỉ hưu trong điều kiện làm việc bình thường, đóng đủ 20 năm BHXH trở lên được hưởng lương hưu. 

Theo lãnh đạo Bộ LĐTB&XH, quy định điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu được hưởng lương hưu hiện quá chặt chẽ. Điều này dẫn đến nhiều người không tích lũy đủ số năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu. Cùng với tác động kinh tế, nhiều người nản lòng đã rời bỏ hệ thống BHXH.

Nhiều nước quy định thời gian tham gia BHXH 10 năm là đã đủ điều kiện hưởng lương hưu, dù mức lương hưu có thể thấp nhưng vẫn tốt hơn là chuyển sang hưởng trợ cấp tuổi già hay lương hưu xã hội (tầng BHXH phổ quát) do ngân sách nhà nước đảm bảo.

Do đó, Bộ LĐTB&XH đề xuất, sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm với mức hưởng được tính toán phù hợp nhằm tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia bảo hiểm xã hội thấp được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH. Mục tiêu đến năm 2030, cả nước có khoảng 60% người trong độ tuổi lao động tham gia BHXH.

Theo Bộ LĐTB&XH, tính đến năm 2020, mới chỉ có gần 33,5% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH, vẫn còn gần 32 triệu người trong lực lượng lao động trong độ tuổi lao động (khoảng 66,5%) chưa tham gia BHXH.

Tính đến cuối năm 2020, Việt Nam có khoảng 14,1 triệu người sau độ tuổi nghỉ hưu (từ 55 tuổi trở lên đối với nữ; từ 60 tuổi trở lên đối với nam). Trong đó, chỉ có khoảng trên 3,1 triệu người đang được hưởng lương hưu, BHXH hàng tháng (chiếm 22,1%) tổng số người sau độ tuổi nghỉ hưu. Còn nếu tính cả những người đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (1,8 triệu người) thì tổng cộng có khoảng gần 5 triệu người (chiếm 35%) được hưởng các khoản trợ cấp hàng tháng.

Bổ sung nhiều đối tượng tham gia BHXH

Bên cạnh đề xuất giảm dần số năm đóng bảo hiểm xã hội tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí, dự thảo tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) cũng đề xuất mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Cụ thể, nhằm đạt được mục tiêu mở rộng độ bao phủ của bảo hiểm xã hội thì dự kiến sẽ mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Cụ thể: bổ sung đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với một số nhóm đối tượng có điều kiện và khả năng như chủ hộ kinh doanh cá thể; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương;...

Dự thảo tờ trình cũng quy định cụ thể việc tham gia BHXH bắt buộc đối với người lao động (NLĐ) làm việc không trọn thời gian; bổ sung quy định việc tham gia BHXH bắt buộc đối với trường hợp công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã đồng thời là người giao kết hợp đồng lao động.

Đề xuất cho người dân nhận BHXH một lần ở mức rất thấp

Theo Bộ LĐTB&XH, điều kiện hưởng BHXH một lần hiện nay còn khá dễ dàng. Sau một năm không làm việc, không tham gia BHXH, người lao động có thể hưởng BHXH một lần với mức hưởng bằng 1,5 tháng lương cho mỗi năm tham gia BHXH trước năm 2014 và 2 tháng lương cho mỗi năm tham gia sau đó.

Vì vậy, dự thảo tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) điều chỉnh quy định điều kiện hưởng BHXH một lần theo hướng có lộ trình tiến tới chỉ giải quyết đối với người lao động khi đã hết tuổi lao động, nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không có nhu cầu đóng tiếp. Trừ trường hợp ra nước ngoài để định cư hợp pháp hoặc mắc bệnh hiểm nghèo mà có nhu cầu nhận một lần hoặc quy định trường hợp chưa hết tuổi lao động mà nhận bảo hiểm xã hội một lần thì mức hưởng thấp hơn.

Đề xuất thay đổi tiền lương đóng BHXH

Dự thảo tờ trình cũng đề xuất sửa đổi nhiều nội dung về tiền lương đóng BHXH như sau:

Sửa đổi cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu theo hướng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH để tính lương hưu đối với người lao động được tính theo mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của người đó và tiền lương tháng đóng BHXH trung bình của tất cả mọi người tham gia BHXH.

Sửa đổi căn cứ đóng, điều kiện, mức hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội gắn với mức lương cơ sở, cụ thể:

Sửa đổi tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã; hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ công an nhân dân phục vụ có thời hạn; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí; người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài (trước khi đi chưa tham gia bảo hiểm xã hội).

Sửa đổi quy định về trần đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Sửa đổi nội dung các chế độ bảo hiểm xã hội gắn với mức lương cơ sở: mức hưởng dưỡng sức, phục hồi sức khỏe; trợ cấp một lần khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi; mức lương hưu hàng tháng thấp nhất; điều chỉnh tiền lương đã đóng bảo hiểm xã hội (đối với người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định bắt đầu tham gia trước năm 2016); trợ cấp mai táng; trợ cấp tuất hàng tháng.

Anh Tuấn