Lương lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước

Chính phủ lựa chọn 3 tập đoàn, tổng công ty nhà nước, thực hiện thí điểm cơ chế khoán lương gắn với năng suất, hiệu quả kinh doanh.

Việc thí điểm được thực hiện trong năm 2020, để từ đó áp dụng cho tất cả doanh nghiệp (DN) nhà nước khác. Tuy nhiên, câu chuyện lương thưởng này có nhiều tín hiệu khó thực thi, bởi dịch COVID-19 tác động nặng nề tới hoạt động của DN.

Lương của các lãnh đạo bao nhiêu?

Cơ chế khoán lương theo Nghị định 20/2020 được thí điểm tại 3 DN nhà nước, gồm: Tập đoàn Bưu chính Viễn thông (VNPT), Tổng Công ty Hàng không (VNA) và Tổng Công ty Quản lý bay (VATM). Theo kết quả kinh doanh năm 2020 và quy định tại Nghị định 20, VNPT có lãi lương dành cho lãnh đạo cao hơn mức đã trả; VATM có lãi thấp còn VNA lỗ nên mức lương giảm sâu, thậm chí chỉ bằng mức sàn. Do đó, trên thực tế, các DN này cuối cùng đã áp dụng theo cách thức khác nhau với quy định mới.

Tại VNPT, năm 2020, lãi cao hơn gần 50 tỷ đồng so với bình quân năm 2018-2019. Dù có lãi, nhưng trong bối cảnh dịch COVID-19, tiền lương của lãnh đạo tập đoàn này vẫn bằng của năm 2019, cụ thể: chủ tịch Hội đồng thành viên (HĐTV) được trả 86,4 triệu đồng/tháng, thành viên HĐTV 76,8 triệu đồng/tháng, kiểm soát viên 76,7 triệu đồng/tháng. 

Do dịch COVID-19 nên các DN nhà nước được trao cơ chế mới vẫn áp lương theo định mức cũ

Trong khi theo Nghị định 20, lương cơ bản của lãnh đạo 3 DN thí điểm từ 40-70 triệu đồng/tháng (tùy theo loại DN và vị trí công việc). Với VNPT, theo lương cơ bản và lợi nhuận đạt được, tập đoàn này có thể trả cho chủ tịch HĐTV 108 triệu đồng/tháng, thành viên HĐTV 96 triệu đồng/tháng, kiểm soát viên 95,8 triệu đồng/tháng. Với ban giám đốc, Nghị định 20 cho phép VNPT trả cho tổng giám đốc tối đa bằng 7 lần lương bình quân của người lao động (lương bình quân người lao động VNPT áp dụng năm 2020 là 24,5 triệu đồng/tháng). Thực tế, VNPT chỉ trả cho tổng giám đốc lương bằng 4,42 lần lương bình quân người lao động.

Với VNA, do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên năm 2020, DN này lỗ (công ty mẹ lỗ dự kiến hơn 14.400 tỷ đồng), trong khi bình quân năm 2018-2019 lãi hơn 2.600 tỷ đồng. Do đó, nếu theo kết quả kinh doanh, lương của lãnh đạo VNA chỉ bằng 30% lương cơ bản. Cụ thể, lương của Chủ tịch HĐQT chỉ 21 triệu đồng/tháng (30% của lương cơ bản 70 triệu đồng/tháng); thành viên HĐQT và kiểm soát viên chỉ 18 triệu đồng/tháng (30% của 60 triệu đồng). Cùng đó, do ảnh hưởng dịch bệnh, năm 2020, VNA được Ủy ban quản lý vốn chấp thuận cho áp dụng quỹ lương bằng 44% của lương thực hiện năm 2019 và tiền lương bình quân người lao động 23,3 triệu đồng/tháng (bằng 57,7% so với năm liền trước). Cụ thể, lương của chủ tịch HĐQT là 55 triệu đồng/tháng, thành viên HĐQT và trưởng ban kiểm soát nhận 47,1 triệu đồng/tháng, lương kiểm soát viên 39,3 triệu đồng/tháng (bằng 37% lương năm lền trước). Còn Tổng giám đốc bằng 4 lần lương bình quân người lao động, tức 93,2 triệu đồng/tháng.

Tương tự với VATM, do ảnh hưởng dịch COVID-19, năm 2020, DN  này chỉ đặt lợi nhuận sau thuế công ty mẹ 10 triệu đồng (giảm 99,99% so với năm 2019). Với mức này, theo Nghị định 20, tiền lương bình quân người lao động chỉ 12,87 triệu đồng/tháng (bằng 45% năm liền trước).  Trước nỗi lo “chảy máu chất xám” không giữ chân được người lao động, VATM đề nghị các bộ ngành cho phép tính thêm tiền lương làm ca đêm, làm thêm giờ, để đạt mức lương bình quân 21,9 triệu đồng/tháng (bằng 65% của năm 2019). Với lãnh đạo, lương trả lương cho chủ tịch HĐTV là 88,65 triệu đồng/tháng, thành viên HĐTV 73,88 triệu đồng/tháng, kiểm soát viên 59,1 triệu đồng/tháng. Còn nếu theo Nghị định 20, lương của lãnh đạo VATM cao hơn mức trên. 

Trao tự chủ, các doanh nghiệp có dám nhận thách thức?

Trao đổi với PV Tiền Phong, Chủ tịch HĐTV một DN thí điểm cho biết, Nghị định 20 thay đổi căn bản so với cơ chế quản lý hiện hành, khi DN được chủ động sử dụng lao động, tiền lương (thay vì tính theo hệ số do nhà nước quy định). Không chỉ lương của lãnh đạo, DN còn được chủ động cơ chế lương trả cho người lao động.

Theo quy định thí điểm, nhà nước chỉ kiểm soát tổng quỹ lương, còn việc sử dụng quỹ lương đó như thế nào, trả cho bao nhiêu người, mức cao thấp từng vị trí sẽ do DN quyết định. Thậm chí DN được chủ động thuê thêm lao động theo từng thời điểm, từng công việc, hoặc cắt giảm lao động thay vì nuôi cả bộ máy. Có vị trí làm công việc gián tiếp, theo quy định cũ lương sẽ khó cao, nhưng DN đánh giá là quan trọng có thể chủ động trả cao để giữ chân người có năng lực. Thậm chí, với Nghị định 20, Ban giám đốc có thể đi thuê và trả lương theo hiệu quả đặt hàng, không đạt yêu cầu có thể chủ động thay thế, thay vì cơ chế bổ nhiệm như quy định hiện hành.

“Nghị định 20 rất nhiều điểm ưu việt, nhưng thí điểm đúng vào năm các DN chịu tác động mạnh bởi dịch COVID-19, nên chưa đánh giá đúng hiệu quả sản xuất kinh doanh, cũng như tác động của cơ chế mới này. Trên thực tế các DN thí điểm vẫn cơ bản tạm tính theo lương thực hiện năm 2019, nên chúng tôi hy vọng có thể kéo dài thời gian thí điểm thêm 1-2 năm tới, khi dịch bệnh được kiểm soát, để đánh giá chính xác hơn”, vị lãnh đạo DN trên chia sẻ.

Còn tại dự thảo báo cáo Thủ tướng kết quả tổng kết thí điểm Nghị định 20/2020, Bộ LĐ-TB&XH đánh giá, nghị định này đã bước đầu tạo chủ động cho DN trong xác định lương, thưởng; phân định rõ ai thuê/bổ nhiệm người đó đánh giá và trả lương, gắn tiền lương với mức độ hoàn thành nhiệm vụ từng người. Tuy nhiên, theo Bộ LĐ-TB&XH, do mới thực hiện, có nội dung chưa thực hiện, hoặc thực hiện chưa đầy đủ, nên chưa đủ cơ sở đánh giá đầy đủ cơ chế mới này. Trong khi đó, do ảnh hưởng của dịch COVID-19, nên kết quả sản xuất kinh doanh của DN chưa được phản ánh hết, và chưa thể hiện hết tác động của cơ chế tiền lương mới hiệu quả công việc. Do đó, thực tế trả lương vẫn theo mức thực hiện năm 2019...

Từ các đánh giá trên, Bộ LĐ-TB&XD đề xuất Chính phủ kéo dài thời gian thí điểm Nghị định 20 tới nửa cuối năm 2022 (thay vì chỉ thí điểm năm 2020).

Theo Nghị định 20/2020, Chính phủ cho phép 3 DN trên được khoán chi phí tiền lương người lao động gắn với năng suất lao động và hiệu quả sản xuất kinh doanh, thí điểm trong năm 2020. Trong đó, lương của Ban giám đốc được tính theo lương bình quân người lao động (tối đa bằng 7 lần). Lương cơ bản cho HĐTV/HĐQT được tăng từ mức 36,6 triệu đồng/tháng lên từ 40-70 triệu đồng/tháng (theo vị trí công việc và xếp loại DN), sau đó nhân theo hệ số lợi nhuận (nếu lãi). Nếu DN lỗ, mức lương kế hoạch tối đa bằng 30% mức lương cơ bản; DN lãi bằng hoặc cao hơn năm trước liền kề mức lương kế hoạch tối đa bằng 2 lần lương cơ bản.

(Theo Tiền Phong)